تابعیت و تابعیت مضاعف چیست؟ معرفی انواع آن

تابعیت چیست؟

تابعیت را می توان رابطه ای بین یک شخص حقیقی یا حقوقی با یک دولت دانست که وظایفی را در ابعاد سیاسی، اجتماعی، معنوی و حقوقی فی ما بین طرفین بوجود آورده، به طوریکه هر یک از طرفین دارای حقوق و تکالیفی نسبت به یکدیگر خواهند بود. ولی به طور کلی تعاریف متفاوتی از زمان پیدایش بحث تابعیت در حقوق بین الملل برای آن ارائه شده است.

به طور حتم اخذ تابعیت کشور مقصد، هدف نهایی شخصی است که می خواهد مهاجرت کند. بنابراین دانستن اینکه چگونه می توان به تابعیت یک کشور دست یافت، یا اینکه بعد از گذشت چه مدت زمانی از اقامت دائم، امکان تحصیل تابعیت در کشور مورد نظر وجود دارد، همگی مواردی است که باید یک کارشناس حقوق بین الملل به آن ها پاسخ دهد.

در تابعیت، فرد به صورت دائم عضویت یک کشور را به دست می آورد که خود به انواع مختلفی نظیر تابعیت اصلی و اکتسابی تقسیم شده و افراد می توانند از روش های گوناگون نظیر تولد، سرمایه گذاری، خرید ملک، ازدواج و … به آن برسند.

مشاوران و کارشناسان حقوق بین الملل شرکت مهاجرتی رجبی در این نگارش به تمامی این موارد پاسخ می دهند. دعوت می کنیم در کنار این محتوا مقاله روش های قانونی مهاجرت را نیز بخوانید و با شیوه های امن و صحیح مهاجرت بخوبی آشنا شوید.

شرایط تعیین تابعیت چگونه است؟

هنگامی بحث تابعیت به میان می آید که دولت های مستقل وجود داشته باشند و هر یک بتوانند با قدرت سیاسی خود در یک محدوده سرزمینی مشخص بر گروهی از افراد انسانی به عنوان تبعه خود حاکمیت داشته باشند. لذا مهم ترین شرایط آن عبارتند از:

  • دولتی وجود داشته باشد. (دولت یک شخصیت حقوقی است که در حقوق بین الملل عمومی به عنوان نماینده رسمی جمعی از اشخاص حقیقی شناخته شده باشد و سازمان ملل آن را به رسمیت بشناسد.)
  • افرادی به عنوان تبعه وجود داشته باشند. (جمعیت، گروهی از افراد انسانی را گویند که با رابطه و پیوندی حقوقی و سیاسی به نام تابعیت با یکدیگر متحد شده باشند و به کشوری مربوط شده باشند، بدون آنکه لازم باشد دارای نژاد، زبان، ملیت و مذهب واحدی باشند.)
  • دارای سرزمینی مشخص باشند. (سرزمین، محدوه جغرافیایی است که با مرزهایی کم و بیش ثابت، معین و مشخص شده است. )
  • دارای قدرت سیاسی و حاکمیت مستقل باشد. ( جهت تشکیل یک کشور برای وجود تابعیت، نیاز به عاملی است که بتواند رهبری گروه در سرزمینی مشخص را با اعمال قدرت که به آن قدرت سیاسی گفته می شود بر عهده گیرد.)

اصول و مبانی حاکم بر تابعیت

سه اصل کلی بین المللی حاکم بر تابعیت وجود دارد که این اصول مورد قبول تمامی کشورها بوده و اغلب کشورها، قوانین تابعیتی خود را مبتنی بر این اصول تدوین نموده اند:

  1. اصل اول: هر فردی باید دارای تابعیت باشد ( نفی بی تابعیتی )
  2. اصل دوم: هیچ فردی نباید بیش از یک تابعیت داشته باشد. ( نفی تابعیت مضاعف )
  3. اصل سوم: افراد حق تغییر تابعیت را داشته باشند. ( امکان ترک تابعیت اولیه و تحصیل تابعیت جدید)

انواع تابعیت

برحسب اینکه تابعیت از ابتدای تولد به شخص تحمیل شود یا آنکه خود شخص تقاضای کسب تابعیت را نماید، تابعیت را به تابعیت اصلی و تابعیت اکتسابی تقسیم می نمایند.

تابعیت اصلی چیست؟

تابعیت اصلی تابعیتی است که از ابتدای تولد شخص، به حکم قانون به وی تحمیل می شود. این تحمیل تابعیت، از دو طریق امکان پذیر است: یکی از طریق خون و دیگری از طریق خاک که از آن ها به سیستم خون و سیستم خاک یاد می کنند.

سیستم خون یا تابعیت نسبی، سیستمی است که در آن تابعیت از طریق نسب به طفل تحمیل می شود. یعنی طفل به محض تولد، تابعیت پدر و یا مادرش را کسب خواهد نمود. کشورهایی مانند سوئیس، اتریش، آلمان، مجارستان و غیره سیستم خون را پذیرفته اند.

سیستم خاک یا تابعیت ارضی، سیستمی است که به موجب آن، تابعیت شخص را از روی محل تولد شخص معلوم می کنند. در واقع هرگاه طفلی در قلمرو حاکمیتی این کشورها متولد شود، تابعیت آن کشور را خواهد داشت. به طور مثال اگر قصد مهاجرت به کانادا دارید و یا کشورهایی مانند آرژانتین، ونزوئلا، برزیل، آمریکای لاتین و غیره سیستم خاک را پذیرفته اند.

توجه به این نکته ضروری است که تمامی کشورها، هنگامی که یکی از سیستم های خاک یا خون را به عنوان سیستم اصلی در نظر دارند، سیستم دیگر را نیز تحت شرایطی به عنوان سیستم فرعی در تابعیت کشور پذیرفته اند.

تابعیت اکتسابی چیست؟

تابعیت اکتسابی عبارتست از تابعیتی که شخص در حیات خود و با فاصله ای معین بعد از تولد بدست می آورد که ممکن است در نتیجه اراده فرد دیگر، یا نتیجه اراده خود فرد و یا حتی اجباری باشد. به طور کلی موارد زیر را می توان بررسی کرد :

در مورد کسب تابعیت در نتیجه اراده فرد دیگر می توان به تابعیت فرزند خردسال که به واسطه تغییر تابعیت والدین صورت می پذیرد اشاره کرد. در مورد تحصیل تابعیت در نتیجه اراده خود فرد می توان به تغییر تابعیت به واسطه مهاجرت تحصیلی، مهاجرت کاری، سرمایه گذاری، ازدواج و یا درخواست فرد اشاره کرد که سبب اقامت طولانی مدت در یک کشور می گردد. تابعیت اجباری نیز گاهی به دلیل جدایی اراضی از یک کشور و پیوستن به کشوری دیگر صورت می پذیرد که معمولاً بر اثر جنگ رخ می دهد.

این نوع دریافت شهروندی در واقع نقطه مقابل تابعیت اصلی است و باید یادآوری کنیم که تابعیت اکتسابی می تواند بر اساس نوع کشور، انواع مختلف دیگری نیز داشته باشد. برای مثال امروزه افراد خارجی که مدت زمان معینی در یک کشور اقامت دارند می توانند با رعایت برخی شرایط، تابعیت آن کشور را به دست آورند یا برخی کشورها به افرادی که در خدمت ارتش هستند نیز تابعیت اکتسابی اعطا می کند.

تابعیت از طریق خاک یا تولد فرزند

اخذ اقامت از طریق تولد فرزند که به تابعیت خاک یا jus soli نیز معروف است به کودکی که در قلمرو یک کشور به دنیا می آید فارغ از نوع اقامت والدین، سیتیزنی اعطا می کند. 

اما تنها برخی از کشورهای دنیا و در حال حاضر تنها 33 کشور تابعیت از طریق خاک را به رسمیت می شناسند که از مهم ترین کشورهایی که تابعیت خاک دارند، می توان به کشورهای آرژانتین، کانادا، ونزوئلا، برزیل اشاره کرد.

برخی کشورهای دنیا استثنائاتی را برای گرفتن تابعیت از طریق خاک در نظر گرفته اند و به راحتی به نوزادان تازه متولد شده شهروندی اعطا نمی کنند. 

برای مثال چنانچه قصد اخذ اقامت استرالیا با قانون تولد فرزند را داشته باشید، باید یکی از والدین استرالیایی باشند یا اقامت دائم این کشور را به دست آورده باشند.

تابعیت از طریق خاک یا تولد فرزند

تابعیت از طریق سرمایه گذاری چگونه است؟

در تابعیت از طریق سرمایه گذاری می توان با انتقال مبلغ قابل توجهی پول و گاهی بدون نیاز به اقامت و یا بازدید از آن کشور به هدف رسید. این نوع تابعیت نیز مختص تمامی کشورهای دنیا نیست و تنها برخی از کشورها به افراد خارجی بدین شیوه شهروندی می دهند.

چنانچه قصد مهاجرت به اتریش دارید، با سرمایه گذاری این امکان وجود دارد.

از مهم ترین کشورهایی که تابعیت می دهند می توان به قبرس، مالت، پرتغال، اسپانیا، اتریش، فرانسه و… اشاره کرد که البته شرایط هر یک متفاوت و برخی از مهم ترین الزامات اخذ تابعیت با سرمایه گذاری عبارتند از:

  • داشتن حداقل سن قانونی (در اکثر کشورهای دنیا 18 سال است.)
  • نداشتن سوء پیشینه کیفری
  • داشتن سلامت روانی و جسمانی
  • داشتن منابع کافی برای سرمایه گذاری در کشور مورد نظر
تابعیت از طریق سرمایه گذاری

دریافت تابعیت از طریق خرید ملک

خرید ملک نوعی سرمایه گذاری مستقیم است که افراد از طریق آن می توانند شهروندی کشور مورد نظرشان را به دست آورده و در واقع خرید تابعیت را با پول به صورت مستقیم انجام دهند. 

امروزه این روش در تمام کشور های دنیا امکان پذیر نیست؛ از کشورهایی که تابعیت می دهند می توان به دومینیکه، گرانادا، مالت، قبرس اشاره کرد.

شما با خرید ملک می توانید از مزایای تابعیت آن کشور مانند استفاده از سیستم آموزشی، بهداشتی، اجتماعی، حق تحصیل، کار و زندگی نیز بهرمند شوید اما این روش اخذ تابعیت نیازمند سرمایه بسیار زیادی است و همچنین فرآیند بسیار پیچیده ای دارد. 

به همین دلیل ما توصیه می کنیم در این راه مشاور ماهر و باتجربه ای همراه خود داشته باشید و پیش از هر تصمیمی، تمامی شرایط و فرآیندهای خرید ملک و اخذ اقامت را با مشاور مهاجرتی معتبر، مانند مشاورین شرکت رجبی بررسی فرمایید.

دعوت می کنیم مقاله کدام کشورها با خرید ملک اقامت می دهند؟ را بخوانید.

تابعیت از طریق خرید ملک

تابعیت مضاعف چیست؟

زمانی که شخصی به طور همزمان تابعیت دو کشور را دارا باشد، وی دارای تابعیت مضاعف و یا تابعیت دوگانه است. تابعیت مضاعف نقض اصل داشتن تابعیت واحد است. همانطوری که نداشتن تابعیت ( آپارتاید ) غیرعادی است، داشتن تابعیت مضاعف نیز غیرعادی است و ممکن است مشکلاتی را برای فرد دو تابعیتی بوجود آورد.

اشکال عمده تابعیت مضاعف، نه تنها از نظر حقوق و تکالیف تبعه بوده، بلکه از نظر بین المللی موجب اختلال در روابط بین دولت ها نیز می شود اما تابعیت مضاعف چگونه بوجود می آید؟

برای این که موضوع شهروندی مضاعف ملموس تر شود، بهتر است در یک مثال با ما همراه شوید؛ والدین ایرانی را در نظر بگیرید که کودک خود را در ایتالیا به دنیا می آورند. در این شرایط کودک تازه متولد شده از طریق والدین خود و طبق قوانین ایران، تابعیت ایرانی را کسب می کند و همچنین با توجه به این که در ایتالیا به دنیا آمده از طریق حق خاک سیتیزنی ایتالیا را به دست می آورد؛ بدین ترتیب کودک تازه متولد شده تابعیتی مضاعف دارد.

تابعیت مضاعف در برخی کشورها مجاز و قانونی و در برخی از کشورهای دنیا نیز ممنوع است. شما می توانید در جدول زیر لیستی از کشورهایی که در آن ها تابعیت مضاعف یا سه تابعیتی ممنوع، مجاز یا با شرایط خاص اعمال می شود را مشاهده نمایید.

تابعیت مضاعف مجازتابعیت مضاعف ممنوعتابعیت مضاعف با شرایط خاص
آرژانتینچینآفریقای جنوبی
استرالیامصرمراکش
بلژیکاسرائیلپاکستان
برزیلهندوستانبلغارستان
دانمارکاندونزیامارات متحده عربی
جمهوری چکایرانسنگاپور
فنلاندلبنانسودان
فرانسهعربستان سعودیقبرس
ایتالیاترکیهپرو

ایجاد تابعیت مضاعف

در واقع شخصی که دارای تابعیت مضاعف و یا تابعیت چندگانه است، در برابر هر یک از دولت ها تکالیفی را خواهد داشت. تکالیفی مانند خدمت نظام وظیفه، پرداخت مالیات به هر دو کشور و غیره که گاهی عدم حمایت سیاسی دولت های متبوع در برابر یکدیگر را نیز به دنبال خواهد داشت. مهم ترین عامل ها در بروز شهروندی مضاعف را می توان در اثر تعارض قوانین دولت ها راجع به روش های تحصیل تابعیت دانست.

در مهم ترین عوامل موجود در ایجاد تابعیت مضاعف، عواملی همچون تعارض در سیستم خاک و سیستم خون، ازدواج، تحصیل در کشورها و اقامت پس از آن، تابعیت فرزندان صغیر، الحاق و واگذاری سرزمین دانست.

تابعیت مضاعف به علت اختلاف روش های پذیرفته شده توسط دولت ها

روش های تحصیل تابعیت از طریق سیستم خون وسیستم خاک صورت می پذیرد. اما در بعضی از کشورها سیستم خون مورد قبول واقع شده است و در بعضی از کشور ها سیستم خاک مورد پذیرش است و در برخی از آن ها نیز هر دوسیستم اعمال می گردد. لذا از آنجایی که هردولتی برای خود یکسری مقررات و قوانینی دارد و عموما دولت ها به یک سیستم عمل نمی نمایند، به ناچار تابعیت مضاعف پدید می آید.

برای مثال دربند 2 ماده 976 ق. م ایران فرزند هر پدر ایرانی را با این که در خارج از ایران متولد شده باشد ایرانی می شناسد، یعنی در این ماده اصل خون مورد قبول قانون گذار واقع شده است. حال اگر طفلی که پدر ایرانی دارد در کشوری که اصل خاک را اعمال می کند به دنیا آمده باشد؛ در این صورت این طفل از بدو تولد دارای تابعیت مضاعف می گردد. یعنی هم دارای تابعیت ایران بوده و هم دارای تابعیت آن کشوری که در آنجا متولد شده است.

تابعیت مضاعف به علت ازدواج

تابعیت مضاعف می تواند با ازدواج بین زن ومردی که دارای تابعیت های مختلف هستند به وجود آید و چنانچه زنی که تبعه خارج است با مردی که تبعه کشور دیگر است ازدواج نماید، آن زن به شهروندی کشور متبوعه شوهر در می آید. حال اگر مملکت متبوعه زن، تابعیت اصلی وی را حفظ کند چنین زنی دارای تابعیت مضاعف می شود.

تابعیت مضاعف در کسب تابعیت جدید با حفظ تابعیت قدیم

در صورتی که شخص با حفظ تابعیت قدیم، تابعیت جدیدی به دست آورد، تابعیت مضاعف ایجاد می شود. به عنوان نمونه می توان به بند 2 از ماده 25 قانون آلمانی دلبروک مصوب 22ژوئیه 1913 اشاره کرد، این ماده که اکنون نسخ شده است مقرر می داشت کسی که قبل از کسب تابعیت خارجی از مقام صلاحیت دار کشور محل تولدش اجازه کتبی برای حفظ تابعیت خود بگیرد سیتیزنی آلمانی را از دست نمی دهد.

بررسی تفاوت اقامت و تابعیت

فرق اقامت و تابعیت چیست؟ آیا اقامت همان شهروندی است؟ آیا می شود یک شخص در کشوری اقامت داشته باشد اما شهروندی کشور دیگری را داشته باشد؟ جهت پاسخ به سوالات فوق، ابتدا اقامتگاه را تعریف می کنیم.

اقامتگاه هر شخصی، محلی است که شخص در آنجا سکونت دارد و امور مهم خود را وابسته به آن مکان می داند. حال اگر شخص در مکانی زندگی می کند که جدا از امورات مهم او باشد، آنگاه اقامتگاه فرد همان مرکز مهم امورات می باشد و نه مکانی که سکونت دارد.

در پاسخ به این سوال که آیا می توان با داشتن تابعیت یک کشور، در کشور دیگری زندگی کرد؟ این چنین بیان می شود که :

هرگاه اقامت شخص در کشوری باشد که تابعیت آن را دارد، به آن اقامتگاه داخلی گویند و هرگاه شخص در کشوری به جز کشوری که تابعیت آن را دارد، اقامت داشته باشد، آنگاه اقامتگاه او بین المللی خواهد بود.

همانطور که در تعریف تابعیت بیان شد، تابعیت رابطه ای معنوی در بین شخص با دولت متبوعش خواهد بود. این بدان معناست که اگر فردی محل اقامت خود را در کشور دیگری انتخاب نماید، باز هم تابعیت برقرار است. در حالی که اقامتگاه شخص مربوط به مکانی است که امورات مهم او در آنجا باشد و با ترک آن محل، دیگر رابطه اقامتی وجود نخواهد داشت.

به طور کلی در تابعیت نیازی نیست که تبعه حتماً در کشور متبوع اقامت داشته باشد. از طرفی تبعه حق انتخاب سرنوشت کشور خود را دارد. (برای مثال می تواند در رای گیری شرکت کرده و به کاندیدای خود رای دهد) اما در صورتی که صرفاً اقامت داشته باشد، حق رای نخواهد داشت. همچنین درباره تفاوت تابعیت و اقامت موارد زیر را در نظر داشته باشید:

  • مدت زمان: تابعیت دائمی است اما اقامت می تواند موقت یا دائمی باشد.
  • تعهدات: افراد در اقامت، تعهدات خاصی ندارند اما در تابعیت باید مواردی مانند خدمت سربازی، پرداخت مالیات و… را انجام دهند.
  • امکان سفر: در اقامت، افراد امکان سفر به کشورهای مختلف تنها با ویزا را دارند اما در تابعیت افراد می توانند بدون ویزا به کشورهایی که با کشور مورد نظر توافقنامه دارند، سفر کنند.

قوانین مربوط به دو تابعیتی ها

قوانین در کشورهای دو تابعیتی کاملا متفاوت است و در کشورهایی که دو تابعیتی یا به بیانی دیگر تابعیت دوگانه ممنوع است، شما حق این را دارید که تنها تابعیت یکی از کشورها را انتخاب کنید.

جالب است بدانید قوانین مربوط به دوگانگی تابعیت با توجه به کشور در مواردی مانند خدمت سربازی، مالیات، حق رای و … معمولا متفاوت است. شما می توانید در ادامه چکیده ای از قوانین دو تابعیتی در کشورهای که تابعیت دوگانه در آن ها تایید شده است، را مشاهده فرمایید.

  • خدمت سربازی: امروزه در برخی کشورهای دنیا شهروندانی که وضعیت دوگانگی تابعیت را دارند باید در هر دو کشور خدمت سربازی را انجام دهند.
  • انتخابات: با توجه به اینکه یکی از مزایای و حقوق تابعیت، داشتن حق رای است، شهروندان با تابعیت دوم می توانند در هر دو کشور در انتخابات شرکت کرده و رای دهند.
  • مالیات ها: در برخی از کشورهای دنیا شهروندان دو تابعیتی باید به هر دو کشور مالیات پرداخت کنند.

چند تابعیت می توان داشت؟

هر فرد می تواند یک، دو یا چند نوع تابعیت را در طول زندگی خود به دست آورد و امروزه اخذ تابعیت سوم نیز کاملا امکان پذیر است. تابعیت از طریق تولد، ازدواج، سرمایه گذاری، خرید ملک و دیگر روش های مهاجرتی ممکن است رخ دهد و یک فرد در طول زندگی خود بر حسب شرایط مختلف بتواند تابعیت کشورهای متفاوت را به دست آورد.

اما این که فرد بتواند از این تابعیت ها به صورت هم زمان استفاده کند، به شرایط خاصی نظیر قوانین کشورها و سختگیرانه بودن یا نبودن آن ها بستگی دارد. به عنوان مثال ما چیزی تحت عنوان پاسپورت دو تابعیتی نداریم و شما باید پاسپورت هر کشور را به صورت جداگانه دریافت کنید.

برای مثال چنانچه قصد تابعیت دو یا چند کشور مختلف جهان را دارید اما مجبور شوید در کشوری زندگی کنید که قانون یک تابعیتی دارد، ممکن است مجبور شوید تابعیت کشورهای دیگر را رها کنید.

لذا نیاز است قبل از تصمیم گیری و اقدام جهت روش های قانونی مهاجرت حتما با افراد متخصص و حرفه ای مشورت کنید و اگر می خواهید بدانید که ویژگی های یک وکیل مهاجرتی خوب چیست حتما مقاله لینک شده را بخوانید و اطلاعات خود را تکمیل کنید، همچنین همکاران ما در دفاتر مرکزی تهران و شیراز آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان هستند.

5/5 - (2 امتیاز)

4 پاسخ

  1. یک مرد آلمانی الاصل  ، مدارکی دال بر تابعیت ایرانی ارائه داده است .

    به نظر شما تابعیت ایشان از چه نوع است ؟ 
    آیا میتواند ایرانی الاصل باشد ؟ چرا
    چه راههائی برای کسب تابعیت ایران ، برای ایشان تصور میشود؟ توضیح دهید

    1. با سلام

      دو حالت برای این فرد وجود داردممکن تا سن ۱۸ سالگی ۵ سال در ایران بوده یا پدرش ایرانی بوده یا از پدر و مادر خارجی که یکی از انها تابعیت ایران را داشته در ایران بدنیا امده است.

      با تشکر از سوال شما

  2. با درود و عرض ادب
    اینجانب ۴۰ ساله، ۱۴ سال سابقه کار و بیمه در شرکت خودروسازی و همسرم لیسانس بهداشت عمومی، ۵ سال سابقه کار پرستاری
    ، متقاضی مهاجرت کاری در کشور سوئد یا دیگر کشورهای اروپایی هستم،
    لطفاً راهنمایی بفرمایید چه مدارکی نیاز می باشد و اینکه چقدر بایستی هزینه کرد.
    ممنون و سپاسگزارم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *